AKUAKÜLTÜR EKTRUDE YEMLERİNİN ÜRETİMİ
Ülkemizde önemli bir sektör olan ve uluslararası çapta tanındığımız kültür balıkçılığında kullanılan balık yemlerinin rasyonları (formülasyonları), balığın türüne, yaşam ortamına(tatlı su, tuzlu su, acı su), yaşam evresine (larva, genç ve ergin) ve balığın besin ihtiyaçlarına göre çeşitlilik arz etmektedir. Dünyada sindirilebilir kaliteli yem üretiminde en iyi yöntem ekstruzyon yöntemidir. Ekstruzyon, yemin yüksek basınç altında sıkıştırılıp şekillendirilmesi ve pişirilmesi yöntemine verilen addır.
Kültür balığı ekstrude yemi üretimindeki aşamalar sırasıyla;
- Hammadde tedariği
- Dozajlama
- Öğütüm
- Homojen Karıştırma
- Ekstruzyon
- Kurutma
- Yağlama ve Aromalandırma
- Kırma ve Eleme
- Paketleme
olarak sınıflandırılabilir.
Hammadde Tedariği:
Kültür balığı yemi rasyonunda yer alan hammaddeler, yurtiçi veya yurtdışı tedarik firmalarından elde edilir. Hammaddelerin yüksek kalitede ve belirli prosedürlere uygun olarak getirilmesi ve muhafaza edilmesi önem arz eder. Hammaddelerin muhafaza edildiği silolar çeşitli tipte, ebatta ve cinste (krom, polyester, vb.) olabilirler.
Dozajlama:
Hammaddeler, kültür balığı yemi için hazırlanacak olan rasyona göre, muhafaza edildikleri Silolardan helezonlu veya bantlı taşıyıcılarla dozajlanarak öğütülmek üzere Değirmen Sistemine gönderilir.
Öğütüm:
Öğütüm işlemi, kaliteli ekstrude yem elde etmek için önemli bir adımdır. Hammadde partikül boyutlarının mikron seviyesinde öğütülmesi pelet kalitesini doğrudan etkilemektedir.
Değirmen Sistemi ve makineleri çeşitli tiplerdedir. 1. kuşak olarak kabul edilen Standart Öğütme Değirmeni Makineleri, yüksek miktarda öğütme yapmak için uygun, granül yapıda tahıl ürünlerinin temel öğütülmesinde kullanılan çekiçli öğütme değirmenidir.
2. Kuşak olarak kabul edilen Gelişmiş İnce Öğütme Değirmeni Makinesi yeni dizayn çekice sahip olup, daha ince öğütme yapmak için uygun, yem, tahıl, gıda, çevre koruma ve kimya endüstrileri sanayilerinde kullanılabilen bir Öğütme Değirmeni türüdür.
Son Kuşak olarak kabul edilen Mikro Öğütme Değirmeni, mikro öğütme yapmak için uygun, yem, tahıl, gıda, çevre koruma ve kimya endüstrileri sanayilerinde kullanılabilen ve öğütüm inceliği 10-100 µm arasında ayarlanabilir yapıda olan mikro pulvarize balık yemi üretiminde kullanılan değirmen türüdür.
Homojen Karıştırma:
Homojen karıştırma işlemi, elde edilecek mikropartikül yemlerde, her bir yem partikülünün homojen besin değerine sahip olmasını sağlamak için son derece önemli bir adımdır. Bu nedenle, mikserler hammaddelerin homojen bir biçimde karıştırılması için gerekli sistem ekipmanlarındandır.
Değirmen Sisteminde öğütülmüş ve homojen olarak Mikserde karıştırılmış, un halinde olan balık yemi hammadde karışımı yem yapılacağı ana kadar ayrı bir siloda stoklanır.
Ekstruzyon:
Silodan gelen balık yemi hammadde karışımı helezonlu taşıyıcı ile Şartlandırıcıya (Conditioner) gönderilir. Balık yemi hammadde karışımı Şartlandırıcıda belirli oranlarda su ile karıştırılarak tavlanır ve elde edilen su-hammadde karışımı Ekstruder Makinesine gönderilir. Şartlandırıcı ve ekstruder birbirini destekleyen önemli ekstruzyon sistemi ekipmanlarındandır. Şartlandırıcıya gelen su ve hammadde miktarı, helezonlu taşıyıcının devir hızı ve su dozaj pompası ile ayarlanmakta ve dengeli bir karışım eldesi hedeflenmektedir.
Şartlandırıcı'dan Ekstruder Makinesine gelen hammadde hamur karışımı, Ekstruder sistemi içinde yer alan çift veya tek vida sistemi yardımı ile yüksek basınç altında sıkıştırılır ve pişirilir. Ekstruder çıkışında yer alan özel bıçaklar ile kesilir, bıçak hızı ve Ekstruder Makinesi hızına bağlı olarak karma yem şekillendirilerek hazırlanmış olur.
Ekstruder Makinesi Sistemleri, tek ve çift vidalı olmak üzere iki tiptir. Çift Vidalı Ekstrüder; malzeme akış yönünde açılı buhar enjektörleri sayesinde buharın ürünlere karışmasına izin veren özel dişli profili, çeşitli köpek mamaları, akvaryum yemleri, et benzeri ürünler ve tek vidalı ekstrüder tarafından işlenemeyen ürünlerin pişirilmesine ve kalıplanmasına uygundur. Segmentlerin değişen düzeneği sayesinde (karıştırma elemanı, yoğurma elemanı ve buhar bloğu), ekstrüder farklı ürünlerin gereksinimlerini karşılayabilir. Ekstrüder bağımsız bir kontrol paneli tarafından kontrol edilir.
Ekstrüder Sistemi aşağıdaki parçalardan oluşmaktadır:
- Şartlandırıcı sistemi
- Ekstrüzyon sistemi
- Kesme sistemi
- Yağlama sistemi
Ekstruder sisteminden çıkan 1-3 mm. çaplı pelet yemler, Havalı Taşıyıcı (Pnömatik Taşıyıcı) ve Blower makinesi ile, yem çapı 3 mm.’den fazla olan pelet yemler ise Bantlı Taşıyıcı yardımı ile Çok Katmanlı Kurutucu Fırına gönderilir.
Havalı taşıma sistemi oluşturduğu kuvvetli hava akımı yardımı ile Ekstruderden çıkan pelet yemlerin hem ön soğutmasında hem de kurutma fırınına kapalı ortamda taşınmasına yardımcı olmaktadır.
Bantlı taşıyıcılar da, pelet yemlerin hem ön soğutmasında, hem de pelet yemlerin mekanik olarak aşındırılmadan Çok Katmanlı Kurutucu Fırına gönderilmesini sağlar.
Kurutma:
Kurutma Fırınları, elektrikli, gazlı ve buharlı olmak üzere 3 tiptir. İçerdiği 5 katman ve ayarlanabilir hızı sayesinde pelet yemlerin istenildiği şekilde kurutulması gerçekleştirilmektedir.
Çok Katmanlı Fırında termostat ayarı ile istenilen sıcaklıkta kurutulan pelet yemler Bantlı taşıyıcı ile Yağlama/Aromalandırma Tamburuna gönderilir.
Yağlama ve Aromalandırma:
Yağlama tamburu, balık yemi peletlerinin yağlandırılması veya aromalandırılmasında kullanılan ve dönüş hızı ayarlanabilen ardışık 2 silindirden ve sıcaklık ayarlı bir yağ tankından oluşmaktadır.
Kurutma fırınından yağlama tamburuna gelen pelet yemlere Dozaj Pompası yardımıyla istenilen miktarda yağ/toz/aroma püskürtülür ve yağlama tamburu belirli bir hızda döndürülür, karışımın homojen ve maksimum düzeyde olmasını sağlar.
Yağlama Tamburundan çıkan pelet yemler depolanacakları silolara Soğutmalı Taşıyıcı yardımı ile gönderilirler. Pelet yemler paketlenmeden önce 1 gün süreyle silolarda dinlendirilirler.
Kırma ve Eleme:
1mm’den küçük boyutlu pelet yem eldesi için silodan alınan pelet yemler Krumble Kırma Makinesi’nde kırılır. Krumble kırma makinesi, ayarlanabilir kırma silindiri genişliğiyle pelet yemleri istenilen boyutlara kadar kırarak küçültmektedir.
Krumble Kırma Makinesi’nde kırılan pelet yemler, mikron düzeyinde boyutlarına ayrılması ve tozdan arındırılması amacıyla Titreşimli Elek Makinesinde elenir, titreşimli elek makinesi kuvvetli bir vibrasyon oluşturarak kırılan yemleri içinde yer alan elek çaplarına göre eler ve mikropartikül yemler elde edilir.
Titreşimli elekten çıkan mikropartikül yemler kovalanır veya paketlenir ve kullanıma hazır hale gelir.
Nihai aşamada hızlı paketleme makineleri yardımı ile üretim el değmeden hızlıca ve ekonomik yoldan tamamlanır.
